Prawo pierwokupu i odkupu gruntów leśnych

Nie tylko obrót gruntami rolnymi został w Polsce objęty rygorystycznymi przepisami, ale także obrót gruntami leśnymi.

 30 kwietnia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o lasach, która wprowadza prawo pierwokupu i odkupu w przypadku obrotu gruntami leśnymi. Zatem nie tylko obrót gruntami rolnymi został poddany w Polsce rygorom, ale także obrót gruntami leśnymi.

Uchwalona ustawa wprowadza do ustawy o lasach w art. 37a ust. 1 mechanizm stanowiący, iż w przypadku sprzedaży przez osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, gruntów :

• oznaczonych jako las w ewidencji gruntów i budynków;
• przeznaczonych do zalesienia określonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu;
• lasów objętych uproszczonym planem urządzenia lasu lub decyzją określającą zadania z zakresu gospodarki leśnej;

Skarbowi Państwa, reprezentowanemu przez Lasy Państwowe, przysługiwać będzie z mocy ustawy prawo pierwokupu tych gruntów. W przypadku przeniesienia własności powyżej wskazanych kategorii gruntów w drodze zawarcia innej umowy niż umowa sprzedaży lub w wyniku jednostronnej czynności prawnej, Lasy Państwowe, reprezentujące Skarb Państwa, będą mogły złożyć oświadczenie o nabyciu takiego gruntu za zapłatą równowartości pieniężnej (tzw. prawo odkupu). Ustawa stanowi przy tym, iż jeżeli równowartość pieniężna nie wynika z treści umowy, wówczas nadleśniczy określa ją przy zastosowaniu sposobów ustalania wartości nieruchomości przewidzianych w regulacjach dotyczących gospodarki nieruchomościami.

Prawa powyższe nie będą mogły być wykonywane przez Lasy Państwowe w razie dokonania zbycia gruntu leśnego na rzecz szerokiego kręgu osób bliskich enumeratywnie wskazanych w ustawie czy na rzecz jednostki samorządu terytorialnego oraz w przypadku dziedziczenia.

Ustawa wskazuje, iż w razie zawarcia umowy sprzedaży lub innej umowy dotyczącej nabycia gruntu podlegającego prawu pierwokupu, notariusz sporządzający taką umowę jest zobowiązany do niezwłocznego powiadomienia nadleśniczego, właściwego ze względu na miejsce położenia gruntu, o treści takiej umowy. Natomiast w razie dokonania jednostronnej czynności prawnej dotyczącej nabycia gruntów wskazanych w ustawie, o fakcie tym dokonuje powiadomienia zbywca. Prawo pierwokupu lub uprawnienie do dokonania wykupu może być wykonane w terminie jednego miesiąca od dnia otrzymania przez nadleśniczego zawiadomienia o treści umowy lub treści jednostronnej czynności prawnej. Prawo pierwokupu oraz prawo wykupu jest wykonywane poprzez złożenie oświadczenia w formie aktu notarialnego u notariusza dokonującego czynności, z zastrzeżeniem, iż w razie gdy złożenie oświadczenia u tego notariusza jest niemożliwe lub napotykało poważne trudności, może być ono złożone u innego notariusza. W przypadku skorzystania z prawa wykupu w razie dokonania jednostronnej czynności prawnej dotyczącej nabycia gruntów wskazanych w ustawie, oświadczenie jest składane u dowolnego notariusza i jest ono doręczane zbywcy przez nadleśniczego.

Odnośnie procedury skorzystania z uprawnień wprowadzanych uchwaloną ustawą, ustawa określa, iż nadleśniczy za pośrednictwem właściwego dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych kieruje pisemny wniosek do Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych o wyrażenie zgody na nabycie gruntu. Nadleśniczy jest uprawniony również do zlecenia określenia przez rzeczoznawcę majątkowego wartości gruntu, którego dotyczy wniosek. Ponadto zgodnie z przyjętą ustawą, jeżeli nadleśniczy uzna, że cena określona w dotyczących gruntu umowie lub jednostronnej czynności prawnej rażąco odbiega od wartości rynkowej gruntu, może w terminie 14 dni od złożenia oświadczenia wystąpić do sądu o ustalenie ceny tego gruntu. W takim przypadku wartość nieruchomości określa sąd zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Ustawa wprowadza zasadę, iż czynności prawne dokonane niezgodnie z przyjętymi regulacjami, w szczególności bez zawiadomienia nadleśniczego, są nieważne.

Ponadto ustawa wprowadza obowiązek dla Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych do ogłaszania w Biuletynie Informacji Publicznej informacji o wykonaniu przez Lasy Państwowe prawa pierwokupu lub prawa odkupu wraz z podaniem danych dotyczących nabytego gruntu oraz ceny, za jaką nastąpiło nabycie. Gruntami nabytymi na rzecz Skarbu Państwa w wykonaniu prawa pierwokupu lub prawa odkupu zarządzają Lasy Państwowe.