Budownictwo senioralne efektem starzenia się społeczeństwa

Zmiany demograficzne już mają wpływ na rynek nieruchomości. Z myślą o osobach starszych powstał m.in. projekt „Wzorcowe mieszkanie dla seniora”.

Seniorzy stanowią coraz większy procent polskiego społeczeństwa. Jednocześnie z roku na rok spada liczba osób w wieku produkcyjnym, które mogą zapewnić im opiekę. Tendencje te znajdują odzwierciedlenie na rynku nieruchomości.

Zmiany w strukturze demograficznej dostrzegają m.in. twórcy Narodowego Programu Mieszkaniowego. Do głównych założeń należy określenie norm technicznych nowych mieszkań dostosowanych do potrzeb osób starszych, jak również adaptacja obiektów już istniejących. Zmiany mają objąć również publiczną przestrzeń miejską oraz uwzględnić dostęp do usług medycznych i infrastruktury społecznej. Na aktualne trendy odpowiadają także deweloperzy, reagując na konkretne potrzeby rynku.

Mieszkanie dostosowane do wieku

Jak podaje raport „Budownictwo senioralne – inna gałąź budownictwa mieszkaniowego”, opublikowany przez Centrum AMRON, mieszkania powstające z myślą o osobach starszych uwzględniają ograniczenia, z jakimi borykają się seniorzy. Dużym zainteresowaniem cieszą się lokale umieszczone na niskich piętrach albo mieszkania w bloku zaopatrzonym w windę. Cenne są również udogodnienia, takie jak szerokie drzwi, brak progów, antypoślizgowa posadzka czy specjalne uchwyty w łazience. Niektórzy deweloperzy, po konsultacji z seniorami decydują się na wprowadzanie dalej idących udogodnień, takich jak nisko umieszczone okna czy podświetlane schody. Liczy się nie tylko samo mieszkanie, ale i jego otoczenie. Atrakcyjna jest zwłaszcza lokalizacja w pobliżu przystanku autobusowego lub tramwajowego, punktów handlowych, placówek służby zdrowia, apteki, a także terenów zielonych oraz przestrzeni sprzyjających spotkaniom towarzyskim i rozwijaniu pasji. Przykładem może być kącik karciany czy szachowy albo biblioteka. Autorka raportu zauważa również, że coraz więcej osób starszych docenia nowe technologie, dlatego na znaczeniu zyskują elementy automatyki mieszkaniowej, np. czujniki alarmujące o zagrożeniu z powodu pożaru czy zalania albo system pozwalający na wezwanie pomocy.

W aranżowaniu mieszkania dla osób starszych pomocne są również badania dotyczące tej grupy wiekowej. Według raportu CBOS „Portret społeczno-demograficzny seniorów” z 2016 r., charakteryzuje ją singularyzacja i feminizacja. 13 proc. osób między 55 a 64 rokiem życia mieszka w gospodarstwie jednoosobowym. W grupie obejmującej osoby w wieku 65 lat i więcej, odsetek ten wynosi 24 proc. Dlatego mieszkania budowane z myślą o seniorach nie powinny być zbyt duże. Niewielka przestrzeń ułatwi zachowanie porządku i zminimalizuje koszty utrzymania. Wśród osób, które ukończyły 74 lata, 58 proc. stanowią kobiety. Informacja ta może być przydatna na etapie aranżacji wnętrza.

Wzorcowe mieszkanie dla seniora

Z myślą o osobach starszych powstał projekt „Wzorcowe mieszkanie dla seniora”. Pomysłodawczyni, dr ing. Agnieszka Cieśla, tak mówi o jego początkach: Dla mnie, osoby koncentrującej swoją działalność naukową na związkach demografii i zagospodarowania przestrzennego, sytuacja ta była znana od pewnego czasu, dziś potrzebę takich mieszkań obserwuję jako projektant i członek rodziny. Celem projektu jest upowszechnienie w Polsce koncepcji „ageing in place”. Polega ona na umożliwieniu ludziom starszym samodzielnego życia we własnym mieszkaniu, po jego adaptacji do potrzeb wynikających z wieku mieszkańców. W Warszawie powstał obiekt mieszkalny, zaaranżowany w taki sposób, by jego lokatorzy mogli czuć się w nim swobodnie, bez względu na swój wiek. Mieszkanie znajduje się na Bielanach, w budynku wielorodzinnym, zaopatrzonym w rampy i windy oraz głośnomówiące domofony. Garaż podziemny zawiera miejsce postojowe o wymiarach większych niż standardowe. Również samo mieszkanie posiada liczne udogodnienia. Meble zostały zaprojektowane w taki sposób, by swobodnie mogły z nich korzystać osoby poruszające się na wózku. Bezpieczeństwo gwarantuje solidna, antypoślizgowa podłoga. Samodzielność zapewnia także układ łazienki oraz zastosowanie takich akcesoriów jak przestawna umywalka czy siedzisko pod prysznicem. Dodatkowe ułatwienie stanowią panele akustyczne poprawiające jakość dźwięku w pomieszczeniach, elektroniczny wizjer czy wideomagnetofon. Mieszkanie dostępne jest dla odwiedzających. Dzięki temu osoby zainteresowane mogą poznać funkcjonalne rozwiązania. Miejsce to sprzyja także wymianie doświadczeń oraz pozwala na prowadzenie społecznych i rynkowych badań. Twórcy projektu korzystali z doświadczenia inwestorów, tworzących obiekty dla seniorów w innych państwach. Podkreślają jednak, że nie warto kopiować gotowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, ale należy dostosować je do specyfiki danego kraju. Znaczenie mają m.in. uwarunkowania kulturowe, aspekty związane z opieką społeczną, system fiskalny i rentalny, a także sytuacja materialna osób starszych.

Wzorcowe Mieszkanie dla Seniora, fot. mimowieku.pl

Osiedla senioralne czy międzypokoleniowe?

W ostatnich latach powstało wiele ośrodków instytucjonalnej opieki dla osób starszych. Miejsca te, oprócz opieki medycznej, psychologicznej i rehabilitacji zapewniają warunki, które mają sprawić, że mieszkańcy będą czuli się tam dobrze. Standardem stają się ogród, biblioteka, dostęp do codziennej prasy, a także możliwość udziału w terapii zajęciowej oraz przedsięwzięciach kulturalnych i rozrywkowych. Powszechne jest również wspólne obchodzenie świąt i urodzin albo imienin. Niektóre placówki oferują także zakwaterowanie dla przyjeżdżających w odwiedziny przyjaciół i członków rodziny mieszkańców ośrodka. Mimo wielu zalet takich miejsc, często kojarzą się one z brakiem prywatności i koniecznością przestrzegania narzuconego regulaminu.

Alternatywnym rozwiązaniem jest, powstała w Stanach Zjednoczonych, koncepcja osiedli senioralnych. Idea assisted living, którą realizują deweloperzy, pozwala łączyć potrzebę niezależności z profesjonalną opieką. W ramach osiedla osoby starsze wynajmują poszczególne mieszkania, stanowiące ich przestrzeń prywatną. Układ i umeblowanie wnętrz dostosowane są do potrzeb seniorów. Mieszkańcy mogą posiadać zwierzęta domowe, nie obowiązuje ich zakaz palenia papierosów czy picia alkoholu. Dobrze wyposażona kuchnia umożliwia samodzielne przygotowywanie posiłków. Jednocześnie seniorzy mają zapewnioną opiekę lekarską i rehabilitacyjną, a zespół administracyjny w razie potrzeby pomaga im w codziennych czynnościach, takich jak większe pranie, sprzątanie czy robienie zakupów. W Polsce pierwszym tego typu osiedlem jest Senior Apartments w gminie Wiązowna pod Warszawą. Finansowanie pobytu w tym miejscu inwestorzy prowadzą według modelu, który pozwala na stworzenie oferty dostosowanej do potrzeb i możliwości konkretnej osoby. Przy ustalaniu warunków umowy uwzględnia się wysokość emerytury, pomoc rodziny i posiadanie nieruchomości, którą można przeznaczyć na wynajem. W prowadzeniu spraw formalnych związanych z najmem, można liczyć na pomoc asystenta.

Wzorcowe Mieszkanie dla Seniora, fot. mimowieku.pl

Możliwe jest również dostosowanie do potrzeb seniorów poszczególnych mieszkań na osiedlu międzypokoleniowym. Agnieszka Cieśla uważa, że takie rozwiązanie wydaje się lepsze niż tworzenie stref przeznaczonych dla mieszkańców w tym samym wieku. Autorka projektu „Wzorcowe mieszkanie dla seniora” zauważa: Dla dobrego zdrowia konieczne jest nie tylko zapewnienie stosownego środowiska mieszkaniowego w aspekcie przestrzennym, ale też społecznym. Funkcjonowanie w sieci relacji z osobami w różnym wieku jest naturalne. Odpowiada archetypicznemu wzorcowi grup ludzkich, plemion, gdzie każda osoba, w zależności od wieku wnosiła coś do ogólnego kapitału grupy. Seniorzy zawsze mieli do zaoferowania wiedzę zdobytą doświadczeniem, często przekazywaną najmłodszym, których oddawano im pod opiekę. Dodaje, że kontakt z osobami w różnym wieku stymuluje do aktywności i pozwala spojrzeć na pewne sprawy z innych perspektyw. Dlatego w krajach Europy Zachodniej docenia się np. kontakt seniorów z dziećmi, umieszczając obiekty przeznaczone dla osób starszych blisko przedszkoli lub placów zabaw.

Siła nabywcza osób starszych

Wielu seniorów posiada dość dużą siłą nabywczą. Mając stały dochód w postaci emerytury lub renty, jak wynika z badań CBOS, osoby w wieku poprodukcyjnym rzadko znajdują się w sytuacji skrajnej, związanej z niemożnością zaspokojenia podstawowych potrzeb. Niektórzy z nich podejmują dodatkową pracę (według raportu CBOS z listopada 2016 r. pracujący stanowią 14 proc. wśród ogółu osób w wieku powyżej 60 roku życia). Przepracowane lata dla wielu były okazją do zgromadzenia oszczędności. Liczna grupa osób starszych posiada własne mieszkanie, które w razie potrzeby może spieniężyć i w zamian kupić lub wynająć inny obiekt. Rozwiązaniem może być również odwrócona hipoteka, będąca przeciwieństwem tradycyjnego kredytu hipotecznego. Polega na tym, że bank wypłaca danej osobie określoną sumę jednorazowo lub w ratach, a w zamian przejmuje mieszkanie po śmierci lokatora. Taka forma finansowania nie jest jeszcze popularna w Polsce. Agnieszka Cieśla zauważa, że osobie starszej w zakupie odpowiedniego mieszkania mogą pomóc także członkowie rodziny. Zapewniając jej komfortowe i bezpieczne warunki mieszkaniowe, jednocześnie zainwestują w pomnożenie rodzinnego majątku – dodatkowe walory nieruchomości podniosą jej wartość.

Przedłużenie samodzielności

Gdy wykonywanie codziennych czynności staje się coraz trudniejsze, a nawet niemożliwe, wiele osób starszych przeżywa poważny kryzys. Duża ilość wolnego czasu połączona z bezsilnością i poczuciem wykluczenia negatywnie wpływa na ogólne samopoczucie. Dlatego ważne jest, by mimo upływającego czasu, seniorzy jak najdłużej zachowali niezależność i mogli samodzielnie radzić sobie z rozwiązywaniem codziennych problemów. Odpowiednio urządzone mieszkanie może im w tym pomóc, jednocześnie odciążając placówki służby zdrowia, które z roku na rok będą coraz bardziej przepełnione.