Wpisy w ewidencji gruntów i budynków bez wiedzy właścicieli

RPO wniósł o podjęcie prac legislacyjnych zmierzających do uchwalenia przepisów zapewniających informowanie podmiotów wykazanych w ewidencji gruntów i budynków jako właściciele lub władający nieruchomościami o dokonywanych zmianach.

Rzeczniku Praw Obywatelskich wniósł wniosek o podjęcie prac legislacyjnych zmierzających do uchwalenia przepisów prawnych zapewniających informowanie podmiotów wykazanych w ewidencji gruntów i budynków jako właściciele lub władający nieruchomościami o dokonywanych zmianach.

Obecnie obowiązujące przepisy prawne nie gwarantują odpowiedniego informowania właścicieli nieruchomości o przeprowadzanych zmianach w ewidencji. Zgodnie z art. 20 ust. 1 i 2 ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne, ewidencja gruntów obejmuje informacje dotyczące ich położenia, przebiegu granic, powierzchni, rodzaju użytków, ich klasy i oznaczenia założonych ksiąg wieczystych lub zbioru dokumentów, ponadto podaje się w niej właściciela. W celu zapewnienia aktualności danych zawartych w tej ewidencji, art. 22 ust. 2 tej ustawy nakazuje właścicielom i władającym nieruchomością zgłaszanie właściwemu staroście wszelkich zmian danych objętych ewidencją gruntów i budynków. Z przepisem tym skorelowana jest norma zawarta w art. 23 tej ustawy, która zobowiązuje właściwe organy administracji, sądy i kancelarie notarialne do przesyłania staroście odpisów prawomocnych decyzji i orzeczeń oraz odpisów aktów notarialnych, z których wynikają zmiany danych objętych ewidencją gruntów i budynków.

Zasady prowadzenia ewidencji gruntów i wprowadzania w niej zmian reguluje rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Zgodnie z jego przepisami wprowadzenie zmian danych ewidencyjnych może nastąpić w dwóch trybach. Po pierwsze w trybie czynności materialno-technicznej w postaci wprowadzenia do bazy danych zmiany na podstawie udokumentowanego zgłoszenia. Po drugie w formie decyzji administracyjnej, gdy aktualizacja operatu wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego lub uzyskania dodatkowych dowodów i wówczas starosta przeprowadza postępowanie administracyjne, które kończy się wydaniem decyzji administracyjnej. W przypadku wprowadzania zmian w ewidencji w drodze decyzji administracyjnej prawo właściciela do informacji o postępowaniu dotyczącym jego nieruchomości jest zagwarantowane szerokim zakresem obowiązku informowania stron przewidzianym przez Kodeks postępowania administracyjnego. Natomiast w przypadku aktualizacji operatu ewidencyjnego, dokonywanej w trybie czynności materialno-technicznej, nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Brak jest również regulacji szczególnych, które przewidywałyby obowiązek informowania właścicieli nieruchomości chociażby o dokonanej zmianie w zapisach ewidencji gruntów.

Rzecznikowi Praw Obywatelskich znane są ze skarg obywateli sytuacje, gdy właściciele nieruchomości nie byli zawiadomieni o wprowadzonych zmianach w ewidencji gruntów, a wiedzę o tych zmianach zdobyli nawet po kilku latach od ich dokonania. To z kolei bardzo utrudniało im możliwość ich zakwestionowania, jeżeli zostały one dokonane w sposób wadliwy. Tymczasem dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków stanowią podstawę m.in. planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych. Właściciel lub inna osoba władająca nieruchomością może nie mieć wiedzy, jakie konkretnie zmiany (stanu prawnego lub faktycznego podlegające ujawnieniu w ewidencji gruntów i budynków) nastąpiły w odniesieniu do jego nieruchomości, a wobec wprowadzenia ich do tej ewidencji bez zawiadomienia go, może nieświadomie posługiwać się danymi niezgodnymi z aktualnymi wpisami w ewidencji, co naraża go na różnego rodzaju konsekwencje prawne.