Czy podatek katastralny sprawdziłby się w Polsce?

Niebawem w Irlandii zacznie obowiązywać podatek katastralny. Czy taka forma opodatkowania ma rację bytu w Polsce?

W lipcu 2013 r. w Irlandii zacznie obowiązywać podatek katastralny. O takiej formie opodatkowania nieruchomości w Polsce głośno dyskutowano m.in. pół roku temu, kiedy partie będące w opozycji zarzuciły rządowi próbę skoku na kieszenie właścicieli nieruchomości za pomocą wspomnianego podatku. Mimo iż zarówno przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, jak i sam minister finansów zaprzeczyli, jakoby prowadzane były prace służące wprowadzeniu podatku katastralnego, podkreślając, że ich działania miały na celu tylko zbadanie możliwości zaimplementowania go na ojczystym rynku, warto przypomnieć czemu wzbudza on takie kontrowersje.

Podstawowe różnice

Idea podatku katastralnego zakłada obliczanie jego stawki na podstawie wartości katastralnej nieruchomości, która w praktyce odzwierciedla jej wartość rynkową. W założeniu miałby on zastąpić obecny podatek od nieruchomości, który wyliczany jest wyłącznie na podstawie jej powierzchni. Aktualnie samorządy mogą różnicować jego wartość jednostkową, biorąc pod uwagę takie czynniki jak m.in.: lokalizację, rodzaj prowadzonej na nieruchomości działalności czy stan techniczny budynku. Jednak w większości przypadków unikają takiej możliwości i ustalają maksymalne stawki dla każdego rodzaju nieruchomości (na rok 2013 maksymalne stawki wynoszą np. 0,88 zł od 1 m kw. powierzchni gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej czy 0,73 zł od 1 m kw. powierzchni użytkowej dla budynków mieszkalnych lub ich części).

Jakkolwiek by na to nie patrzeć, obliczanie wysokości podatku od nieruchomości na podstawie jej wartości wydaje się rozwiązaniem sprawiedliwym i przejrzystym. Nie do końca można to samo powiedzieć na temat obecnej formy podatku. Sztandarowym przykładem jest zestawienie obok siebie mieszkania z peryferii miasta o powierzchni np. 50 m kw. i bardzo niskim standardzie oraz luksusowego apartamentu o tej samej powierzchni użytkowej, znajdującego się w centrum tej samej miejscowości. Na chwilę obecną, właściciele obu tych mieszkań płacą taki sam podatek, co nie wydaje się sprawiedliwym rozwiązaniem. To samo dotyczy wszystkich rodzajów nieruchomości – ich wartość opodatkowania jest obecnie skorelowana tylko z powierzchnią, przy czym ignorowana jest wartość, jaką ona posiada. Czemu zatem ewentualne wprowadzenie podatku katastralnego wzbudza w Polsce tak duże kontrowersje?

Dzieje się tak głównie dlatego, że najwcześniejsze wersje projektu regulacji tego podatku z lat dziewięćdziesiątych poprzedniego wieku, przewidywały jego wysokość na poziomie 1-2 proc. rocznie. Weźmy za przykład ponownie wyżej wspomniane mieszkanie z centrum miasta o powierzchni 50 m kw. i przyjmijmy, że jego wartość katastralna została oszacowana na poziomie 300 tys. zł. Dla jednoprocentowej stawki rocznej podatek wynosiłby więc 3000 zł w skali roku, czyli ok. 80 razy więcej niż w chwili obecnej. Wielu obywateli nie stać na taki wydatek, dlatego cześć z nich w skrajnych przypadkach zostałaby prawdopodobnie postawiona przed decyzją o sprzedaży własnego domu lub mieszkania, aby uniknąć wysokich opłat. Tego m.in. obawiają się przeciwnicy wprowadzenia podatku katastralnego, nazywając takie stawki „wywłaszczeniowymi”.

Irlandia wzorem?

Irlandia wprowadzi podatek na poziomie 0,18 proc. dla nieruchomości o wartości do 1 mln euro oraz 0,25 proc. dla nieruchomości o wartości wyższej niż 1 mln euro. Gdyby przyjąć takie progi podatkowe w Polsce, to konsekwencje nie byłyby zapewne już tak drastyczne, jednakże bez obniżki innych podatków, podatek katastralny najpewniej dalej wzbudzałby ogólnospołeczny sprzeciw. Należy także wspomnieć, że samo wdrożenie podatku katastralnego jest procesem bardzo kosztownym oraz czasochłonnym. Należałoby wycenić każdą nieruchomość podlegającą opodatkowaniu i na podstawie tego stworzyć kataster, czyli rejestr danych o gruntach i budynkach, z którego czerpane byłyby informacje o wartości katastralnej danej nieruchomości. Zapewne jedynie rzeczoznawcy majątkowi oraz władze samorządów nie miałyby nic przeciwko, gdyby decyzja o powstaniu katastru stała się faktem.

Przy wyżej wymienionych argumentach przeciwko wprowadzeniu podatku katastralnego, sama jego idea (czyli sprawiedliwy i przejrzysty system opodatkowania) dla przeciętnego obywatela schodzi na dalszy plan. Obecne kwoty podatku od nieruchomości sprawiają, że niewiele osób się nim w praktyce przejmuje. Wprowadzenie podatku katastralnego w taki sposób, aby uniknąć negatywnych konsekwencji, wymagałoby zatem spełnienia wielu dodatkowych warunków. Na pewno Polaków nie stać na taki podatek, jeżeli jego stawka miałaby wynosić ok. 1 proc., a inne podatki utrzymałyby się na obecnym poziomie. Zapewne koniecznym byłoby rozważenie wprowadzenia różnego rodzaju ulg i okresów ochronnych dla emerytów, kredytobiorców, ludzi bezrobotnych itp. Warto publicznie przedyskutować te i inne propozycje, a także skorzystać z obserwacji i doświadczeń państw, które wprowadziły lub będą wprowadzać podatek katastralny. Może uda się dzięki temu osiągnąć rozwiązanie umożliwiające wdrożenie tego systemu opodatkowania nieruchomości tak, aby był jak najmniej bolesny dla naszych portfeli.